Filmanalyse - Casablanca
Hal B. Wallis (Prod.) en Michael Curtiz (Reg.). (1942). Casablanca. New York: Warner Bros.
Analyse van personage


Richard Blaine, eigenaar van Rick's Café Américain in Casablanca, is een man van middelbare leeftijd en gemiddelde lengte. Rick heeft een sterke kaaklijn en een donkere blik. Dit zorgt ervoor dat hij perfect past binnen het stereotype van een mysterieuze held. Je merkt al snel dat hij zijn gevoelens niet laat zien aan de buitenwereld. Dit zorgt ervoor dat hij een eerder gereserveerd personage is. Zo aanvaardt hij bijvoorbeeld in zijn café nooit een uitnodiging van klanten voor een drankje aan hun tafel, ongeacht hun sociale status. Hij beweert te leven voor zichzelf en niemand anders; een echte eenzaat dus. Kapitein Renault gelooft echter dat hij onder die façade een gevoelsmens is. Bewijs hiervan krijgen we als kijker in een scène waar Rick een Bulgaars koppel helpt aan geld te geraken voor visa's. De vrouw klampt Rick aan om hem te vragen of ze kapitein Renault kunnen vertrouwen. Hij bevestigt dit maar houdt daarnaast vast dat hij hen niet zal helpen. Tegelijkertijd zit haar echtgenoot bij de roulette tafel om zijn geluk te testen. Rick zoekt hem daar op en fluistert hem tweemaal in om op tweeëntwintig in te zetten waardoor het koppel voldoende kapitaal wint voor twee visa's die hen naar Lissabon zullen brengen. Enkele obers en werknemers geven Rick een kus en prijzen hem voor zijn goede daad. Rick bewaart de koelte en is niet bepaald onder de indruk van hun emoties.
Het is pas wanneer Ilsa Lund, een verloren liefde van Rick, ten tonele verschijnt dat zijn controle lijkt weg te ebben. Ze vraagt Sam, de pianist, om het lied As Time Goes By te spelen. Het is op dit moment dat Rick op Sam komt afgestormd om hem eraan te herinneren dat hij had gevraagd dat lied nooit te spelen. Rick legt zichzelf het zwijgen op wanneer hij Ilsa's blik kruist. Een man die anders zo beheerst is verliest een seconde de controle, wat duidelijk op zijn gezicht af te lezen is.
Ik zou Rick beschrijven als een 'round character' omdat hij genuanceerde opmerkingen maakt en emotionele diepgang heeft. Ik zou hem ook als een dynamisch personage omschrijven ondanks het feit dat hij gedurende heel de film afstandelijk en bitter reageert op Ilsa. Op het einde offert hij immers zijn eigen verlangen op zodat Ilsa Lund en Viktor Laszlo kunnen ontsnappen naar Lissabon en zo verder naar Amerika kunnen vluchten. Dit terwijl hij altijd beweerde enkel en alleen voor zichzelf te leven. Zoals hij Ilsa zegt: 'We'll always have Paris', waarin hij verwijst naar hun korte maar passionele relatie. Hun wegen scheiden, maar de herinneringen blijven voortleven. Dit duidt op 'character development' wat hem tot een dynamisch personage maakt.
Verhaalstructuur
Het verhaal begint in medias res met de aankondiging dat een Duitse officier vermoord werd terwijl hij onderweg was naar Casablanca. Niet veel later bevinden we ons in Rick's Café Américain voor een eerste kennismaking met enkele belangrijke personages. Mensen zijn iets aan het drinken, terwijl er vrolijke muziek gespeeld wordt door de pianist Sam. Het valt snel op dat er meer aan de hand is aangezien er aan vrijwel elke tafel deals worden gemaakt voor visa's naar Lissabon.
Het verhaal verloopt bijna uitsluitend chronologisch met uitzondering van enkele flashbacks, waarin de kortstondige relatie van Rick en Ilsa in Parijs in beeld wordt gebracht.
Er is een zekere opbouw naar een milde climax na dertig minuten speeltijd, waar Rick en Ilsa elkaar weerzien. Tussen dit moment en het einde, de ultieme climax, ontstaat er een conflict tussen de twee. Rick koestert wrok naar haar toe omdat zij hem heeft laten staan op het perron op de dag waarop de Duitsers Parijs binnendrongen. Op het einde van het verhaal komt de climax waarin Rick ervoor zorgt dat Ilsa en Viktor met de visa's kunnen vluchten van de Gestapo.
Kijkervaring


Rick drinkt zijn pijn weg 00:36:00
Deze scène komt nadat Rick Ilsa voor eerst terugzag. Hij zit er verslagen bij en zit te drinken wanneer Sam binnenkomt. Hij vraagt op een geagiteerde manier aan Sam om As Time Goes By voor hem te spelen.
'If you could play it for her you can play it for me.' - Rick
In deze scène zien we voor het eerst de echte emoties achter Rick zijn façade. Voor mij was dit een doorslaggevende scène aangezien je hier voor het eerst in het hoofd van het personage kan kijken. Ik kreeg sympathie voor Rick. Hij beweerde dat hij in het hier en nu leefde, voor zichzelf. Maar in deze scène krijgen we voor het eerst zijn heimwee te zien naar zijn geboortestad New York.
'If it's December 1941 now, what time is it in New York?'
'I don't know, my watch stopped.'
Ik vond de dialoog in deze scène zeer opvallend. In de voorafgaande scènes was alles immers vrij ongenuanceerd en 'to the point' en dit was het eerste moment waar emotionele diepgang aan bod kwam. Hierdoor raakte ik als kijker meer geïnvesteerd in het verhaal en de emotionele toestand van de personages.



De Duitsers zijn in aantocht 00:44:00
De tweede scène die me is bijgebleven is de flashback van Rick en Ilsa in Parijs waar er wordt aangekondigd dat de Duitsers in aantocht zijn. Ze zijn allebei bezorgd maar hebben enkel oog voor elkaar. Ilsa zegt: 'The world is falling apart and we're falling in love' en dit vond ik mooi verwoord aangezien we langs de ene kant oorlog hebben, wat geassocieerd wordt met haat en langs de andere kant het ontspruiten van de liefde. Dit geeft de kijker de positieve gedachte mee dat zelfs in de donkere en moeilijke periodes er altijd een lichtpuntje kan zijn. Iets dat in tijden van Corona misschien een geruststellende gedachte is.
Rick vroeg Ilsa 'Where were you ten years ago?'
'Getting my braces taken off of my teeth. Where were you?'
'Looking for a job.'
Je krijgt hier als kijker voor het eerst expliciet een idee van het leeftijdsverschil tussen de twee lovebirds. Hun passie lijkt geen grenzen te kennen. Ze plannen om samen Parijs te verlaten richting Marseille om zo te vluchten van de Duitsers. Ilsa is erg aangeslagen en vraagt Rick haar niet op te pikken aan het hotel maar haar op te wachten bij het perron. Sam komt Rick tegemoet in de gietende regen met een boodschap van Ilsa op een briefje.
'Richard, I cannot go with you or ever see you again. You must not ask why. Just believe that I love you. Go, my darling, and God bless you. Ilsa'
De regendruppels doen de woorden in inkt verwateren wat voor mij Rick's pijn weergaf. Zijn liefde voor haar die als zwart op wit geschreven stond werd vervaagd door regen of tranen. Terwijl de regen op Rick goot, vulde hij zich metaforisch met tranen van verdriet.



Duitsland versus Frankrijk 01:12:00
Viktor Laszlo had Rick gevraagd om onder vier ogen te praten boven het café. Laszlo wou de visa's kopen van Rick maar hij weigerde ondanks Laslo's overtuigende speech over de goede daden die hij verricht. Wanneer Laszlo zegt dat er een reden moet zijn waarom Rick hem daar wil houden geeft Rick als repliek 'I suggest you ask your wife.'. Op dit moment beginnen de Duitsers te zingen tot ergernis van Laszlo. Hij wandelt naar beneden tot bij de band van het café en vraagt om La Marseillaise te beginnen spelen. Dit was een duidelijk signaal naar de Duitsers toe en ze zingen enkele seconden tegen elkaar op tot vrijwel heel het café met La Marseillaise meezingt. Voor mij was dit een ijzersterke scène omdat het in beeld bracht wat de drijfveer achter Laszlo's missie was en hoe hij er alles aan zou doen om tegen de Duitsers in te gaan, op welke manier en in welke situatie dan ook. Tegelijkertijd liet deze scène me zien dat Laszlo een sterker man is dan Rick. Voor mij persoonlijk is Laszlo de juiste keuze voor Ilsa, ook al kiest het hart niet zelf wat het liefheeft. Dit moment toonde mij wat voor man Laszlo is in vergelijking met Rick. Laszlo vecht openlijk voor wat juist is terwijl Rick het subtieler aanpakt zoals bij het Bulgaars koppel dat geld nodig had. Majoor Strasser was hier alles behalve tevreden over en eiste van kapitein Renault om Rick's café Américain te sluiten voor het uit de hand zou lopen.
Casablanca is en blijft een klassieker. Hoewel de film dateert uit 1942 is het een tijdloos verhaal. Verloren liefde, the one that got away, een driehoeksverhouding, samenhorigheid tegen een gemeenschappelijke vijand (die overigens niet altijd een groep van mensen moet zijn). De film greep mijn aandacht van de eerste tot de laatste scène. Het acteerwerk was soms wat overdreven maar dat is net de charme van films uit de jaren 40 en daar ben ik wel voor te vinden.